Obecnie ustawę z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej zwanej „ppsa”) czekają dwie nowelizację, które jeszcze nie weszły w życie. Pierwsza została uchwalona przez Sejm RP 9 kwietnia bieżącego roku służy przede wszystkim usprawnieniu mechanizmów dotyczących kontroli, a także egzekwowania wyroków sądów administracyjnych w stosunku do organów administracji publicznej.
Nowelizacja ta wejdzie w życie 15 sierpnia 2015 roku (Dz. U. z 2015 r. poz. 658). Druga nowelizacja to zeszłoroczna zmiana dotycząca składania pism (w tym skarg) w formie elektronicznej (też e PUAP) oraz elektronicznego przechowywania akt. Nowelizacja ta najbardziej dotyczy samych sądów administracyjnych, a ze względów technicznych jest oddalona w czasie. Wejdzie w życie, pomimo uchwalenia w zeszłym roku, dopiero 11 sierpnia 2017 r.
Kontrola sądu nad postępowaniem administracyjnym
Omówię głównie elementy dotyczące możliwości kontroli sądu nad postępowaniem administracyjnym. Na początek warto przyjrzeć się temu co najistotniejsze dla profesjonalnego pełnomocnika, czyli doręczaniu pism w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Nie zdarza się taka wymiana korespondencji często, a nawet po nowelizacji nie będzie to dotyczyła wszystkich pism kierowanych do sądu administracyjnego, ponieważ skargę czy zażalenie wraz z odpisami nadal będziemy wysyłać do sądu, a nie bezpośrednio pełnomocnikowi drugiej strony. Nowości zawarto w nowym brzmieniu art. 66 § 1 ppsa. Wprowadzono także rygor pozostawienia bez rozpoznania w przypadku niedoręczenia pisma w postępowaniu stronie przeciwnej. Jak to będzie funkcjonować zobaczymy wraz z wejściem w życie nowelizacji. Kolejną ciekawą zmianę jest rozpoznanie spraw w trybie uproszczonym z jednego sędziego na trzech (art. 120 ppsa). Nowelizacja ppsa przewiduje również niemożliwość złożenia skargi kasacyjnych od pewnego rodzaju odrzuconych skarg do Wojewódzkich Sądów Administracyjnych. Dotyczy to przede wszystkim okoliczności formalnych, a dokładnie uregulowanych w art. 58 § 1 pkt 2-4 (wniesienie skargi po terminie, nieuzupełnienie braków formalnych i powaga rzeczy osądzonej). Nowelizacja umożliwia złożenie wówczas jednak zażalenia, czyli przenosi te kwestie na poziom czysto proceduralny.
Zmiana dotycząca uchylenia decyzji ze względu na naruszenie prawa materialnego
W sposób istotny nowelizacja zmieniła art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ppsa (dot. uchylenia decyzji ze względu na naruszenie prawa materialnego, w przypadku UdSKiOR jest to naruszenie ustawy kombatanckiej, o świadczeniu pieniężnym czy ustawy o zadośćuczynieniu, a od 31 sierpnia także o działaczach opozycyjnych) oraz 145 § 1 pkt 2 ppsa (stwierdzenie nieważności decyzji ze względu m.in. na art. 156 § 1 kpa) poprzez dodanie dodatkowego art. 145a ppsa. Znajdują się w niej nowe kompetencje sądów administracyjnych, które mogą w wyznaczyć organowi administracji publicznej określony termin do realizacji prawomocnego wyroku sądu. W niniejszym artykule znajduje się również § 2, w którym ustawodawca zobowiązał organ administracji do poinformowania właściwego, ze względu na wcześniejszy wyrok, sądu administracyjnego o podjętym rozstrzygnięciu realizującym jego wcześniejszego wytyczne. Powiadomienie to powinno nastąpić w ciągu 7 dni od dnia wydania. W przypadku niezawiadomienia sąd administracyjny może wymierzyć organowi administracji grzywnę do wysokości dziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w poprzednim roku określonego przez Prezesa GUS według odrębnych przepisów (art. 154 § 6 ppsa). Nowelizacja przewiduje także możliwość oddalenia skargi nie tylko w całości (jak było do tej pory), ale także w części. Nowe brzmienie art. 151 ppsa może być początkiem do merytorycznego rozpatrywania skarg przez sądy administracyjne, ponieważ będą mogły one decydować nie tylko o całości decyzji, ale także jej częściach składowych. Można sobie wyobrazić sytuację, gdy sąd oddala skargę za część skargi dotyczącej zasiłku celowego, jednocześnie uchylając resztę decyzji.
Pozostałe zmiany w nowelizacji PPSA
Pozostałe ciekawsze zmiany dotyczą dodaniu w sposób literalny organu administracji publicznej do art. 25 § 1 ppsa wyliczającego strony postępowania sądowo-administracyjnego. Do tej pory wniosek o byciu stroną przez organ administracji publicznej można było wyciągnąć na podstawie związku brzmień dwóch paragrafów (art. 25 § 1 ppsa w związku z art. 25 § 2 ppsa). Ważnymi dla urzędów będą za to nowe obowiązki dotyczące przekazania „kompletnych i uporządkowanych” akt administracyjnych do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Uregulowana ta kwestia została w nowo-dodanym art. 54 § 2 ppsa.
Podsumowując nowelizację należy zauważyć kolejny krok postępowania sądowo-administracyjnego w kierunku merytorycznego rozpatrzenia skarg i większy wpływ, także przez wyznaczanie określonych terminów do rozpatrzenia spraw, na postępowanie administracyjne po uchylającym wyroku sądu. Egzekucja tych uprawnień będzie miała podstawę w grzywnie wymierzanej według wysokości określonej w art. 154 § 6 ppsa.
